Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde de etkisinigöstermeye başlamasıyla cezaevlerinin infaz düzenlemesi hızlandırıldı. Türkiye genelinde busalgına karşı alınan tedbirler kapsamında infaz sisteminde değişiklikler yapılmasına ilişkinyasa teklifi 23.03.2020 TBMM’ye sunularak görüşülmeye başlandı.Bu makale ile infaz sistemindeki değişikliklere ilişkin düzenlemeler KoşulluSalıverilme (Madde 107,108,Geçici Madde 6), Denetimli Serbestlik (Madde 105/A, GeçiciMadde 6), Özel İnfaz Usulleri (Madde 110) ve 30.03.2020 tarihi öncesi işlenmiş suçlaraçısından getirilen geçici maddeler (Geçici Madde 6, Geçici Madde 9) incelenecektir.
a) Koşullu salıverilmeden yararlanabilmesi için hükümlünün önceden olduğu gibi yinekurumdaki infaz süresini iyi halli olarak geçirmesi gerekir. b) Eski infaz düzenlemesinde, süreli hapis cezalarına mahkûm olan hükümlüler,cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde koşullu salıverilmedenyararlanabilirlerdi.
Ayrıca, 671 sayılı KHK kapsamında 01.07.2016 tarihinden önce işlenen suçlarbakımından; 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun Kasten öldürme suçları (madde 81,82), üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımındankendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralamave neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları, cinsel dokunulmazlığa karşıişlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanınakarşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138), uyuşturucu veya uyarıcımadde imal ve ticareti suçu (madde 188) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü,Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 3713 sayılı TerörleMücadele Kanunu kapsamına giren suçlar haricinde infaz oranı 1/2 olarakuygulanmaktaydı. Yeni infaz düzenlemesinde, süreli hapis cezalarına mahkûm olan hükümlüler,cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde koşullu salıverilmedenyararlanabilirler.
ANCAK; Türk Ceza Kanununun, Kasten öldürme suçlarından (madde 81,82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, İşkence suçundan (madde 94ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,basit cinsel saldırı (madde 102/1), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde104/1) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkûmolanlar, Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102,103,104 ve 105) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar, Uyuşturucu veyauyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkûm olan çocuklar, Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluksuçlarından (madde 326 ilâ 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar,
cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmedenyararlanabilirler. Ayrıca, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya daörgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunukapsamına giren suçlardan mahkûm olan çocuklar hakkında koşullu salıverilmeoranı üçte iki olarak uygulanır.c) Eski infaz düzenlemesinde, madde 107/4 maddesi kapsamında suç işlemek içinörgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtandolayı mahkûmiyet hâlinde, süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar cezalarınındörtte üçünü infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmedenyararlanabilirlerdi. Yeni infaz düzenlemesinde, madde 107/4 maddesi kapsamında suç işlemek içinörgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtandolayı mahkûmiyet hâlinde; süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar cezalarınınüçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmedenyararlanabilirler. Koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan örgüt faaliyetiçerçevesinde işlenen suçlar bakımından ise tabi oldukları koşullu salıverilme oranıuygulanır. d) Madde 108/9 da belirtilen suçlar bakımından koşullu salıverme süreleri; 5237 sayılıTürk Ceza Kanununun 102. maddesinin ikinci fıkrasında tanımlanan nitelikli cinselsaldırı suçundan, 103. maddesinde tanımlanan çocukların cinsel istismarısuçundan, 104 üncü maddesinin ikinci ve üçüncü fıkrasında tanımlanan reşitolmayanla cinsel ilişki suçundan, 188. maddesinde tanımlanan uyuşturucu veyauyarıcı madde imal ve ticareti suçundan dolayı süreli hapis cezasına mahkûmolanlar bakımından koşullu salıverilme oranı, eskiden olduğu gibi dörtte üç olarakuygulanır.Ancak, 5237 sayılı Kanunun 102, 103, 104, 105 ve 188 inci maddelerinde düzenlenensuçlardan infaz kanununda değişiklik yapan 6545 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği28.06.2014 tarihinden önce işlenmiş olanlar için verilen süreli hapis cezalarıbakımından koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır. e) Mükerrirlere Özgü İnfaz Rejimindeki Değişiklikler Eski infaz düzenlemesinde, tekerrür hâlinde işlenen suçtan dolayı mahkûm olunan;süreli hapis cezasının dörtte üçünün, infaz kurumunda iyi hâlli olarak çekilmesidurumunda, koşullu salıverilmeden yararlanılabilirdi. Yeni infaz düzenlemesinde, süreli hapis cezasının üçte ikisinin infaz kurumunda iyihâlli olarak çekilmesi durumunda, koşullu salıverilmeden yararlanılabilir. Birdenfazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde ceza infaz kurumunda geçirileceksüre en fazla 32 yıldır. Ancak, koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlarbakımından tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır. Ayrıca, tekerrürnedeniyle koşullu salıverme süresine eklenecek miktar, tekerrüre esas alınan cezanınen ağırından fazla olamaz. f) 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar bakımından; 3713 sayılı terörle mücadele kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanhükümlüler hakkında süreli hapis cezaları bakımından düzenlenen koşullu salıverilmeoranları eskiden olduğu gibi dörtte üç olarak uygulanır. g) Koşullu salıverilmesi geri alınanlar bakımından; Eski infaz düzenlemesinde, koşullu salıverilme kararının geri alınması halindehükümlünün sonraki suçu işlediği tarihten itibaren kalan cezasının aynen ceza infazkurumunda karar verilirdi. Yeni infaz düzenlemesinde, koşullu salıverilme kararının geri alınması hâlindehükümlünün; sonraki suçu işlediği tarihten itibaren başlamak ve hak ederek tahliyetarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapiscezasının iki katı sürenin ceza infaz kurumunda çektirilmesine karar verilecektir. Yani, eski infaz düzenlemesinde koşullu salıverilen hükümlü hak ederek tahliyetarihine kadar hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlediği takdirde sonraki suçuişlediği tarihten hak ederek tahliye tarihine kadar kalan süreyi ceza infaz kurumundaaynen infaz etmekteydi. Yeni infaz düzenlemesinde ise hak ederek tahliye tarihinigeçmemek koşuluyla en fazla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasınıniki katı süre olarak aynen infazına karar verilebilecektir. Örneğin, eski infazdüzenlemesinde kasıtlı suçtan 10 yıl hapis cezasına hükümlü, 1/2 infaz oranına görekoşullu salıverildikten hemen sonra yine kasıtlı suçtan 1 ay hapis cezasına mahkumolduğunda hak ederek tahliye tarihine kadar olan yaklaşık 5 yıllık süreyi aynen infazetmesi gerekiyor iken, yeni infaz düzenlemesinde 1 ay+1 ay=2 aylık sürenin ayneninfazına karar verilebilecektir.h) Geçici madde 6 gereğince; 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından,tabi olduğu infaz rejimine göre belirlenen koşullu salıverilme süresininhesaplanmasında, hükümlünün 15 yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumundageçirdiği 1 gün, 3 gün; 18 yaşını dolduruncaya kadar ceza infaz kurumunda geçirdiği 1gün, 2 gün olarak dikkate alınır.
Eski infaz düzenlemesinde; Açık ceza infaz kurumunda cezasının son 6 ayını kesintisiz olarak geçiren,çocuk eğitim evinde toplam cezasının beşte birini tamamlayan ve koşullusalıverilmesine 1 yıl veya daha az süre kalan, iyi halli hükümlülerin talebihâlinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimliserbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresincehükümlü hakkında hazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, infazhâkimi tarafından karar verilebilirdi. 671 sayılı KHK kapsamında 01.07.2016 tarihinden önce işlenen suçlarbakımından; 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun Kasten öldürme suçları(madde 81, 82), üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruhbakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar(madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşısuçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138), uyuşturucu veya uyarıcımadde imal ve ticareti suçu (madde 188) ve İkinci Kitap Dördüncü KısımDördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 3713sayılıTerörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar haricinde koşullusalıverilmesine 2 yıl veya daha az süre kalan hükümlüler hakkındadenetimli serbestlik tedbirleri uygulanmak suretiyle infaz hükümleriuygulanmaktaydı.Yeni infaz düzenlemesinde; koşullu salıverilme için ceza infaz kurumlarındageçirmeleri gereken sürenin beşte dördünü ceza infaz kurumunda geçiren ve açıkceza infaz kurumunda veya çocuk eğitim evinde bulunan iyi halli hükümlülerin talebihalinde, cezalarının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının denetimliserbestlik tedbiri uygulanma suretiyle infazına, ceza infaz kurumu idaresincehazırlanan değerlendirme raporu dikkate alınarak, hükmün infazına ilişkin işlemleriyapan Cumhuriyet başsavcılığının bulunduğu yer infaz hâkimi tarafından kararverilebilir. Bu uygulama uyarınca denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyleinfaz süresi 3 yılı geçemez. Açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları oluşmasına karşın, iradesi dışındakibir nedenle açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan veya bu nedenle kapalı cezainfaz kurumuna geri gönderilen iyi hâlli hükümlüler, diğer şartları da taşımalarıhalinde, bu düzenlenen infaz usulünden yararlanabilirler. Bu infaz usulünden; 0-6 yaş grubunda çocuğu bulunan kadın hükümlüler,maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarınıyalnız idame ettiremeyen hükümlüler, koşullu salıverilme için ceza infazkurumlarında geçirmeleri gereken sürenin beşte üçünü ceza infazkurumunda geçirmeleri ve diğer şartları da taşımaları halinde yararlanabilirler. Ağır hastalık, engellilik veya kocama hâli, Adlî Tıp Kurumundan alınan veyaAdalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarıncadüzenlenip Adlî Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmelidir. Budüzenleme uyarınca denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infazsüresi dört yılı geçemez
30/3/2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından; 5237 sayılı Türk CezaKanununun kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), üstsoya, altsoya, eşe veyakardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumdabulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmışyaralama suçları, neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu, (madde 87, fıkra iki,bent d), işkence suçu (madde 94 ve 95), eziyet suçu (madde 96), cinsel dokunulmazlığakarşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanınakarşı suçlar (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138), uyuşturucu veya uyarıcımadde imal ve ticareti suçu (madde 188) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü,Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 12/4/1991 tarihli ve 3713sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere, 105/Amaddesinin birinci fıkrasında yer alan 1 yıllık süre, 3 yıl olarak uygulanır.Yani yasa değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle yukarıda sayılan suçlarharicinde koşullu salıverilmesine 3 yıl kalan hükümlüler denetimli serbestliğeayrılabileceklerdir.AYRICA, 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından, Türk CezaKanununun kasten öldürme suçları (madde 81, 82 ve 83), cinsel dokunulmazlığa karşıişlenen suçlar (madde 102, 103, 104 ve 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşısuçlar (madde 132, 133,134, 135, 136, 137 ve 138) ve İkinci Kitap Dördüncü KısımDördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile TerörleMücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere; Eski infaz düzenlemesinde 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan ve koşullusalıverilmesine 2 yıl ya da daha az süre bulunan kadın hükümlülere denetimliserbestlik uygulanmak üzere infazına karar verilebilirdi. Yeni infazdüzenlemesindeki geçici 6. Madde ile 0-6 yaş grubu çocuğubulunan kadınlar ve 70 yaşını bitirmiş hükümlülere denetimli serbestlik eskidüzenlemedeki 2 yıl yerine 4 yıl olarak uygulanır. Maruz kaldığı ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatınıyalnız idame ettiremeyen 65 yaşını bitirmiş hükümlülerin koşullusalıverilmeleri için ceza infaz kurumlarında geçirmeleri gereken süreler, azamisüre sınırına bakılmaksızın 105/A maddesinde düzenlenen denetimliserbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilebilir. Ağır hastalık, engellilikveya kocama hâli, Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerinsağlık kurullarınca veya Adlî Tıp Kurumunca düzenlenen bir raporlabelgelendirilir.
a) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce işlenen suçlar nedeniyle verilenmahkûmiyet kararları bakımından denetimli serbestlik uygulamasına ilişkin olarak,eski infaz düzenlemesi ve yeni infaz düzenlemesi ayrı ayrı değerlendirilerekhükümlünün lehine olan düzenleme uygulanır. b) Covid-19 salgın hastalığının ülkemizde görülmüş olması sebebiyle, açık ceza infazkurumlarında bulunan hükümlüler ile kapalı ceza infaz kurumunda bulunup daaçık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya hak kazanan hükümlüler ve halencezalarını denetimli serbestlik müdürlüklerinde infaz eden hükümlüler, işbukanunun yürürlüğe girmesinden itibaren 31.05.2020 tarihine kadar izinli sayılır. Salgının devam etmesi halinde bu süre, Sağlık Bakanlığının önerisi üzerine AdaletBakanlığı tarafından her defasında 2 ayı geçmemek üzere 2 kez uzatılabilir. Yani yasa değişikliğinin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle açık ceza evindebulunan hükümlüler suç türüne bakılmaksızın derhal tahliye olacaklardır.
a) HAFTASONU İNFAZ: Eski infaz düzenlemesinde, hükmü veren mahkeme veya hükümlü başka bir yerdebulunuyorsa o yerde bulunan aynı derecedeki mahkeme, 6 ay veya daha az süreli hapiscezasının; her hafta cuma günleri saat 19.00'da girmek ve pazar günleri aynı saatteçıkmak suretiyle hafta sonları ceza infaz kurumlarında çektirilmesine karar verebilirdi. Yeni infaz düzenlemesinde, infaz hakimi, hükümlünün talebi üzerine kasten işlenensuçlarda toplam 1 yıl 6 ay, taksirle öldürme suçu hariç olmak üzere taksirle işlenensuçlarda ise toplam 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasının; her hafta cuma günlerisaat 19.00'da girmek ve pazar günleri aynı saatte çıkmak suretiyle hafta sonları cezainfaz kurumlarında çektirilmesine karar verebilir. b) GECELEYİN İNFAZ: Eski infaz düzenlemesinde, hükmü veren mahkeme veya hükümlü başka bir yerdebulunuyorsa o yerde bulunan aynı derecedeki mahkeme, 6 ay veya daha az süreli hapiscezasının; her gün saat 19.00'da girmek ve ertesi gün saat 07.00'de çıkmak suretiylegeceleri, ceza infaz kurumlarında çektirilmesine karar verebilirdi. Yeni infaz düzenlemesinde, infaz hakimi, hükümlünün talebi üzerine kasten işlenensuçlarda toplam 1 yıl 6 ay, taksirle öldürme suçu hariç olmak üzere taksirle işlenensuçlarda ise toplam 3 yıl veya daha az süreli hapis cezasının, hafta sonları hariç, hergün saat 19.00'da girmek ve ertesi gün saat 07.00'de çıkmak suretiyle geceleri, cezainfaz kurumlarında çektirilmesine karar verebilir. c) KONUTTA İNFAZ: Eski infaz düzenlemesinde, kadın veya altmış beş yaşını bitirmiş kişilerinmahkûm oldukları 6 ay, Yetmiş yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları 1yıl, 75 yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm oldukları 3 yıl, veya daha az sürelihapis cezasının konutunda çektirilmesine hükmü veren mahkemece veyahükümlü başka bir yerde bulunuyorsa o yerde bulunan aynı derecedekimahkemece karar verilebilirdi. Yeni infaz düzenlemesinde, kadın, çocuk veya altmış beş yaşını bitirmişkişilerin mahkûm oldukları toplam 1 yıl, yetmiş yaşını bitirmiş kişilerinmahkûm oldukları toplam 2 yıl, 75 yaşını bitirmiş kişilerin mahkûm olduklarıtoplam 4 yıl, veya daha az süreli hapis cezasının konutunda çektirilmesineinfaz hakimi tarafından karar verilebilir. Toplam 5 yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkum olan veyaadli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilenhükümlülerden maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyleceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespitedilenlerin cezasının konutunda çektirilmesine infaz hakimi tarafındankarar verilebilir. Doğurduğu tarihten itibaren 6 ay geçen ve toplam 3yıl veya daha azsüreli hapis cezasına mahkûm olan ya da adli para cezası infazsürecinde hapis cezasına çevrilen hükümlü kadınların cezasının konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tarafından karar verilebilir. Budüzenleme talepte bulunulabilmesi için kadının doğurduğu tarihtenitibaren 1 yıl 6 ay geçmemiş olması gerekir. Konutta infaza en geç bu süresonunda başlanır. Konutta infaza karar verdikten sonra çocuk ölmüş veyaanasından başka birine verilmiş olursa infaz hâkimi konutta infazuygulamasına ilişkin kararını kaldırır. Cezanın özel infaz usulüne göre çektirilmesine karar verilenlerhakkında eski infaz düzenlemesinde koşullu salıverilme ve denetimliserbestlik hükümleri uygulanmazken yeni infaz düzenlemesinde tâbioldukları infaz rejimine göre koşullu salıverilme hükümleri uygulanır.Ancak, denetimli serbestlik hükümleri uygulanmaz. Bu düzenlemeler, terör suçları ile örgüt kurmak, yönetmek veyaörgüte üye olmak suçlarından ya da örgüt faaliyeti kapsamındaişlenen suçlardan mahkûm olanlar, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenensuçlardan mahkûm olanlar, Adlî para cezası infaz sürecinde hapiscezasına çevrilenler, koşullu salıverilme kararının geri alınmasınedeniyle cezası aynen infaz edilenler hakkında uygulanmaz.
Av. Ece Esengin